سکنجبين بزوري معتدل /sekanje(a)bin-e bozuri-ye mo’tadel/

شکل دارويي: شربت

موارد مصرف: گشاينده سده کبد و طحال، مدر بول، نافع براي تبهاي مرکب، سوءالقنيه و استسقا

توضيحات: شربت بزوري يکي از انواع سکنجبين‌ها مي‌باشد که کار آنها تقطيع و تحليل رطوبات است و موجب از بين رفتن اخلاط بلغمي و لزج در بدن مي‌شوند. به تبع آن با از بين رفتن رطوبات زايد، انسدادها برطرف شده و بيماري‌هاي ناشي از خلط غليظ و لزج و سده نيز برطرف مي‌شود. بزرها و ريشه‌هاي گياهي موجود در اين شربت، خواص مفيد سکنجبين را تقويت مي‌کند. براي مثال، خاصيت تفتيح و ادرار بول در رازيانه، تخم کرفس، کاسني، تخم خربزه و تخم خيار ديده مي‌‌شود. از خاصيت مدر بودن اين شربت مي‌توان در افراد دچار فشارخون بالا بهره برد. همچنين، تسکين حرارت زايد نيز از ويژگي‌هاي خيار و کاسني و سکنجبين است که در ترکيب اين شربت گنجانده شده‌اند.

اجزاء فراورده: تخم و پوست ريشه رازيانه، تخم و پوست ريشه کاسني، تخم کرفس، تخم خيارين، تخم خيار بادرنگ، تخم خربزه، سرکه، آب، شکر سرخ

آثار دارو از ديد طب سنتي: مفتح، مدر بول و حيض، مقطع، جالي، دافع صفرا از طريق ادرار، مسکن حرارت خون، محلل رياح

مزاج کلي دارو: معتدل

منع مصرف: در افراد ديابتي به دليل وجود عسل و افزايش ادرار با احتياط مصرف شود. در صورت مصرف همزمان داروهاي کاهش دهنده فشارخون که از طريق افزايش دفع ادرار عمل مي‌کنند (به دليل افزايش بيش از حد دفع مايعات از بدن) با احتياط مصرف شود. در افراد مبتلا به هزال کليه (کاهش حجم کليه) به مدت طولاني مصرف نشود.

شربت بزوري در مبتلايان به پلاکت پايين تجويز نشود زيرا موجب رقت خون مي‌شود. شربت بزوري مي‌تواند خونريزي قاعدگي را تشديد و رقيق کند. در صورت افزايش ادرار يا کاهش فشارخون (به خصوص در افراد داراي بافت متخلخل) با احتياط مصرف شود.

عوارض جانبي: عارضه جانبي خاصي گزارش نشده است. در برخي افراد باعث سوزش سردل و ترش‌کردن مي‌شود که مصرف آب بيشتر به همراه دارو يا کاهش دوز دارو يا تغيير زمان مصرف دارو (بين غذا يا بعد از مصرف غذا) توصيه مي‌شود. چون اين شربت مواد بيماريزا را از راه ادرار دفع مي‌کند ممکن است منجر به کاهش فشارخون و ضعف بيمار شود.

دستور مصرف: نيم‌ساعت پيش از صبحانه و شب موقع خواب دو قاشق غذاخوري از شربت را در يک استکان آبجوش حل و ميل کنند.

تداخلات دارويي: گزارشي در اين زمينه موجود نيست.

مصرف در حاملگي و شيردهي: تاکنون از مصرف اين دارو در زمان بارداري و شيردهي عوارضي گزارش نشده است. شربت بزوري شيرافزا است.

نکات قابل توصيه: شربت بزوري در فصل گرم، شهرهاي گرمسير، گرم‌مزاجان، و جوانان با آب سرد و عرق كاسني- شاه‌تره ميل شود؛ و در فصل سرد، شهرهاي سردسير، سرد مزاجان، و پيران با آب گرم مصرف شود.

شربت بزوري به دليل اجزاي خود به هضم سوم و پوست، ‌سريعتر مي‌رسد. بنابراين در برخي از بيماريهاي پوستي ناشي از افزايش صفرا مي‌تواند موثر باشد.

شربت بزوري در اکثر بيماري‌هاي کليوي و مجاري ادرار مصرف مي‌شود و بيشتر داروهاي شکننده سنگ کليه با شربت بزوري مصرف مي‌شوند. شربت بزوري براي دفع ماده رحم نيز مؤثر است. اما بزوري مفوه براي رحم اختصاصي‌تر است.

منابع:

1. عقيلي خراساني، مخزن الادويه، تهران: انتشارات باورداران، 2001
2. عقيلي خراساني، قرابادين کبير، جلد 2، موسسه تحقيقات تاريخ پزشکي، طب اسلامي و مکمل، دانشگاه علوم پزشکي ايران، 2007
3. ابن سينا، قانون في الطب، جلد 1، بيروت: انتشارات العلامي، 2005
4. ناظم جهان، محمد اعظم، اكسير اعظم، 4جلد، دانشگاه علوم پزشكى ايران-مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل - تهران-تهران، چاپ: دوم، 1387 ه.ش.