کپسول کلسنوش (خبث الرائب)//kelsnosh

شکل دارويي: کپسول

موارد مصرف: نافع در کم خوني ناشي از فقر آهن، مجفف رطوبات معده، رافع ضعف بدن و معده

توضيحات: اين ترکيب از فراورده‌هاي لبني سرشار از کلسيم و ترکيبات آهن همراه با گياهان دارويي جهت اصلاح و جذب آهن و کلسيم تهيه شده و براي ضعف معده و هزال بدن نافع دانسته شده است و ادويه مورد استفاده در اين ترکيب جهت رفع عوارض آهن و سردي مواد لبني و اصلاح هضم به‌کار گرفته شده‌اند. اين دارو در قرابادين کبير با نام رائب خبث الحديد و در کتب الطب الملوکي و من لايحضره الطبيب با نام خبث الرائب ذکر شده است.

خبث الحديد: به‌غايت مجفف و مقوى معده و قلب و دِماغ و مانع نزف الدم و ادرار حيض و جهت بواسير و طحال رطب و رفع رطوبات باطني و قرحه امعا و مثانه و استرخاى مقعد و سلس البول و تحليل اورام مجرب‏ است و باعث نيکويي رنگ رخسار مي‌شود.

لبن الحامض: همان ماست است که در دوم سرد و تر است و هرچه ترش‌تر و رقيق‌تر شود سردي و تري آن زيادتر مي‌شود. مرطب و مسکن تشنکي و مقوى باه محرورين و غذائيت آن نسبت بدوغ که مخيض نامند به‌سبب زيادتي دهنيت بيشتر است. مضر مبرودين و معده سرد و کثيف و ديرهضم و مصلح آن معاجين حاره و زنجبيل مربى است.

مَخيض: همان دوغ است و مسکن غليان خون و محرک باه محرورين و مشهى و مسمن و مطفى حدت تب دق و سمومات حاره و حرارت و التهاب معده و جگر گرم و مسکن تشنگى و با خبث الحديد و اطريفل جهت تقويت معده مفيد است.

کمون کرماني: بسيار ملطّف و مدرّ بول و شير و عرق و محلّل رياح و نفخ و هاضم و محرک آروغ بوده و قوى القبض و در رفع رطوبات معده، قوى الاثر است.

حلبه: ملين و منضج و محلل و مبهي و مدر حيض است.

کاشم: مفتح سده جگر و محلل رياح و منضج خلط خام‏ و مقوى معده و هاضم غذا و محلل نفخ و کاسر رياح و رافع رطوبت معده و اوجاع بارد رطب و قراقر و مدر بول و حيض است.

شونيز: مسخن و مجفف رطوبات و منضج و مقطع اخلاط و جالى و مدر شير و بول و حيض‏ و جهت غثيان و قولنج ريحي نافع‏ است.

نانخواه: داراي قوت مجففه و ترياقيه و ملينه و محلل رياح‏ بوده و جهت درد سينه و دفع رطوبات و تنقيه چرک و لزوجات آن و تفتيح سدد و تليين بطن و تحليل رياح و رفع مغص ريحى‏ مفيد است.

تخم کرفس: هاضم غذا و جاذب فضول از معده و رحم‏ است. جهت درد پهلو و فواق و برودت احشا و رفع قي و مغص و محرک اشتهاى طعام و محلل رياح و نفخ و مفتح سده جگر و طحال و مدر بول و حيض و جهت اکثر امراض بارد بلغمي مفيد است.

نعنا: داراي قوت مسخنه و مفرح و مقوى دل و مرقق خون غليظ و محلل مواد بارد است. جهت درد سينه و پهلو و نضج رطوبات قصبه ريه و سينه و تنقيه آن‏ مفيد است.

سداب: داراي قوه ترياقيت و مفتح سدد و محلل رياح و نفخ و مقوى معده و مشهي طعام و مدر حيض و بول و مخرج فضول بسيار است.

کرويا: ملطف و محلل رياح و نفخ و قابض طبع و مصلح اغذيه نفاخ و مانع صعود بخار به دماغ‏ و مسخن معده و محرک آروغ و اشتها و مانع تخمه و ترش شدن غذا در معده و قي و مغص و محلل بلغم و مدر بول و دافع درد معده و مغص و رياح کليه و مثانه و مقوى بدن و فربه کننده آن‏ است.

کل ادويه‌اي که در ترکيب اين دارو به‌کار رفته در درجه حداقل دوم تا حداکثر سوم گرم و خشک هستند و اين مطلب، تاييدي بر خاصيت تجفيف داروست. همچنين افزودن اين ادويه‌ها در واقع مصلح اين فراوده لبني بوده و از ايجاد بلغم غليظ و خام و رياح و سده توسط آن جلوگيري کرده و از سوء هاضمه ناشي از آن مي‌کاهد. اين دارو تشنگي را برطرف مي‌کند و با قوه قبض و تسکين حدت صفرا و دم عمل مي‌کند و مي‌تواند رافع اسهال مزمن باشد. همچنين به دليل وجود خبث الحديد مي‌تواند به رفع نزف الدم کمک کند.

اجزاء فراورده: کمون کرماني، حلبه، کاشم، شونيز، نانخواه، کرفس، نعناع، سداب، دوغ گاوي، ريم آهن، کرويا

نحوه اثر دارو از ديد طب سنتي: قابض، مسکن حدت دم و صفرا، مجفف، مقوي جهاز هاضمه

مزاج کلي دارو: معتدل

منع مصرف: در مبتلايان به تجمع بيش از حد آهن در بدن ممنوع است.

عوارض جانبي: در دوزهاي درماني مناسب خطر يا عارضه‌اي ندارد. ممکن است باعث يبوست شود که بهترين درمان آن گلقند است.

دستور مصرف: يک قرص 500 ميلي گرمي هر 12 ساعت ميل شود.

تداخلات دارويي: تاکنون گزارش نشده است. به علت وجود تداخل فراورده‌هاي مکمل آهن با سيلي روزيدهاي موجود در عنصل، از مصرف همزمان اين فراورده با داروهايي که داراي عنصل مي‌باشند، خودداري شود. مصرف همزمان آهن با کافئين، اگزاليک اسيد (موجود در اسفناج و ريواس)، چايي و ساير گياهان حاوي تانن ممکن است باعث کاهش جذب آهن شود.

مصرف در حاملگي و شيردهي: عارضه‌اي از مصرف اين دارو در اين دو دوره گزارش نشده است.

نکات قابل توصيه: در دوره مصرف دارو پرهيز از خوردن سرکه و غذاهاي شور لازم است. در واقع علت اين توصيه، تشکيل استات آهن يا ساير نمک‌هاي آهن و تبديل يون آهن به ترکيبي است که جذب بدن نمي‌شود.

منابع:

1. عقيلي خراساني، مخزن الادويه، تهران: انتشارات باورداران، 2001
2. ابن سينا، قانون في الطب، بيروت: انتشارات العلامي، 2005
3. عقيلي خراساني، قرابادين کبير، موسسه تحقيقات تاريخ پزشکي، طب اسلامي و مکمل، دانشگاه علوم پزشکي ايران، 2007
4. American Herbal Products Association's Botanical Safety Handbook-CRC Press (2013)
5. PDR 2008